EVOLUCIÓN ECONÓMICA E SOCIAL DURANTE O SECULO XX.

 1.- INTRODUCIÓN:

Coa guerra civil trúncase un novo período histórico na evolución de Galicia, pois, o territorio galego queda encadrado no bando dos insurrectos ou "nacionais". Galicia pasa a ser unha zona de retagarda, un lugar de aproveitamento das tropas franquistas. Rematada a guerra, segue unha etapa de dificultades económicas, profunda estruturación social e represión política, na que as únicas voces discrepantes son os restos dos partidos políticos ou as guerrillas.
A repercusión económica non comezou ata finais dos anos 50 e primeiros dos 60, coa emigración dunha gran parte da poboación rural, cara aos países industrializados de Europa, e cara ás cidades galegas, vascas ou catalás. Da penuria industrial da postguerra, centrada no equipamento da industria hidroeléctrica, vaise evolucionando cara a unha industrialización que comprende varios sectores. Estas transformacións económicas van emparelladas cuns cambios sociais de dimensións impresionantes: cambia o hábitat da poboación, a súa actividade laboral e adquiren maior concreción política as súas posturas e conflitos.

2.- A POBOACIÓN:

EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN GALEGA, 1930/75
AÑO	NÚMERO DE HABITANTES	(TANTO POR CENTO) GALICIA/ESPAÑA
1930	2  230  281	9,46
1940	2  495  860	9,65
1950	2  604  200	9,31
1960	2  602  962	8,55
1970	2  583  674	7,61
1975	2  685  234

Na evolución da poboación galega, dende finais da guerra civil ata os nosos días, prodúcense dous fenómenos ben característicos da poboación actual: o envellecemento desta, sobre todo nas provincias orientais, e o descenso en termos absolutos do número de habitantes dende 1950, se ben en 1975 se experimenta unha importante suba. Esta detención do ritmo de crecemento que non se detectaba dende o século XVII, supón o estancamento demográfico nas provincias occidentais e o despoboamento das orientais, como podemos comprobar na seguinte táboa:

TASAS DE CRECIMIENTO DEMOGRÁFICO REAL, 1930/70 (TASA MEDIA ANUAL POR 1000 HABITANTES)
	1930/40	1940/70
Coruña	15,0	4,4
Lugo	9,4	-6,3
Orense	7,6	-3,3
Pontevedra	13,0	5,3
GALICIA	11,9	1,1
ESPAÑA	9,8	10,2

Mentres no período intercensual 1930/40 tan só Lugo e Ourense presentaban unha taxa media de crecemento anual lixeiramente inferior ao nacional, no período 1940/70 as catro provincias mostran xa unha taxa media moi inferior.

Por outro lado, nos últimos anos reduciuse notablemente a natalidade (16,7 por 1000 en 1968/70) e tamén, aínda que con menos forza que en España, a mortalidade (9,4 por 1000 nos mesmo anos), de modo que a poboación galega se encontra na actualidade nunha fase estacionaria con gran similitude, nos seus índices máis significativos, coa demografía dos países industrializados. Situación que se deu pola acción do aspecto máis definitorio da poboación galega contemporánea: o fenómeno migratorio.

Exceptuando a década de 1930/40, en que por efecto da Gran Depresión e da Guerra houbo unha notable inmigración, a emigración presenta durante este período unha forte relevancia na que destacan como características: a maior emigración nas provincias centrais en valores relativos e o diferente destino segundo as décadas. Isto vémolo reflectido nas seguintes táboas:

TASAS DE MIGRACIÓN NETA, 1941/65 (TASA MEDIA ANUAL POR 100.000 HABITANTES)
	1941/50	1951/60	1961/65
Coruña	151	610	658
Lugo	686	1230	1173
Orense	770	1017	2505
Pontevedra	415	1139	762
GALICIA	436	911	1093
ESPAÑA	31	300	269

MOVEMENTOS MIGRATORIOS DA POBOACIÓN, 1964/73
DESTINO	CORUÑA	LUGO	ORENSE	PONTEVEDRA	GALICIA
Inter. Galicia	31.278	12.322	11.027	9.316	63.943
Inter. Galicia	18.392	24.413	15.388	10.867	69.061
TOTAL	49.671	36.735	26.415	20.183	133.004
Europa	61.305	15.524	87.091	35.385	199.305
Transoceánica	19.500	5.274	18.099	22.709	65.665
TOTAL	130.476	57.533	131.605	78.358	397.972

Como característica particular desta emigración debemos sinalar que na década dos corenta a emigración foi sobre todo cara a Arxentina, pasando na década dos 50 a Venezuela. A partir da Estabilización económica e da formación do Mercado Común, a mobilidade e a forza de traballo producida por Galicia cambia de destino, dirixíndose cara a Europa, interior de España e as cidades galegas da costa occidental.

Evidentemente a emigración supuxo dende o punto de vista económico un manifesto desconxestionamento que aliviou o exceso poboacional e permitiu, desta forma a supervivencia dos que quedaron. Supuxo igualmente un factor positivo no desenvolvemento da economía galega, coa chegada de divisas procedentes de América e logo Europa. Dende unha perspectiva estritamente economicista ata é posible que a emigración fose un bo negocio. Pero a emigración significou tamén un alto custo social e político: o desarraigamento, a ruptura familiar, o exilio encuberto.

3.- ECONOMÍA E SOCIEDADE:
Rematada a guerra civil prodúcense dous fenómenos socioeconómicos que poden moi ben interrelacionarse: a rerruralización, co conseguinte retroceso na actividade agrícola e o freo da emigración pola Gran Depresión e a Segunda Guerra Mundial.
Do complexo conxunto de cambios que aconteceron en Galicia dende os anos 50 en diante, interesa resaltar sobre todo as transformacións producidas no sector agrario e o proceso de crecemento industrial, porque son tanto as inercias do mundo agrario coma as fraquezas da industria as que mellor definen a evolución da economía galega na época actual.
En consonancia coas transformacións económicas déronse unha serie de cambios sociais en Galicia, entre os que podemos destacar:
- A consolidación dunha burguesía industrial e financeira que se viña formando dende a primeira etapa de modernización da economía galega (1890-1960)
- A nova burguesía agraria que xorde nos últimos anos en Galicia, axudada pola política agraria estatal de forte subvencións, pola organización e aproveitamento de cooperativas e, en xeral, polo proceso de modernización do sector agrario.
- Un terceiro cambio social de gran relevancia é a progresiva reordenación laboral da poboación activa galega.

EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN ACTIVA GALEGA, 1930/1973
	Agricultura y pesca	Industria	Servicios
Año	%	%	%
1930	65,3	14,7	20,0
1940	73,1	10,9	16,0
1950	71,9	13,6	14,5
1960	67,8	16,0	16,2
1970	52,7	21,2	26,1

Con respecto a esta reordenación laboral convén sinalar a importancia crecente, sobre todo nas capitais, do sector servizos, que supera xa o secundario. Non obstante, aínda é notoria a preponderancia da actividade agrícola, que se reflicte tamén no predominio da ruralidad no hábitat. Tamén neste caso, son as dúas provincias do interior as que presentan unha maior ruralización.

Por último, sinalar que a conflitividade social pasa do campo á cidade, despois da guerra civil. Pero este é un fenómeno no que se mesturaron as revindicacións laborais coa loita política.